Vzw Op de Spiegel, die vorig jaar in Kasterlee het levenslicht zag, helpt geregulariseerde vluchtelingen op weg naar een zelfstandiger bestaan. Omdat iedereen, maar vooral zij die in een vreemd land komen en het maar moeten zien te redden, een steuntje in de rug kan gebruiken. Ik praatte met één van de initiatiefnemers, Diane Leys, over haar passie en drive. Farah Khattab, een jonge Palestijnse uit Libanon, laat ook haar dromen op mij los. Een verhaal over moed en kracht. En blijven doorgaan, ook al zit alles tegen.
Diane, wat doen jullie precies bij Op de Spiegel?
"We hebben de vzw opgericht om erkende vluchtelingen te helpen, die soms een financieel duwtje in de rug nodig hebben om vooruit te kunnen. Nieuwkomers, zoals ik ze liever noem, worden door een gebrek aan financiële middelen vaak afgeremd op weg naar hun zelfstandigheid. De praktijk wijst uit dat een tijdelijke financiële bijdrage een oplossing kan zijn.
We geloven sterk in een cultuur van helpen en geholpen worden. De naam ‘Op de Spiegel’ is afkomstig van een oud-Kempisch gebruik waarbij mensen hun schulden, bv. op café, op de spiegel schreven. Het was dan de bedoeling dat de cafébaas het vertrouwen had in de klant die later kwam betalen. Wij stellen met Op de Spiegel in wederzijds vertrouwen een bedrag ter beschikking, dat op een realistische en haalbare manier terugbetaald kan worden."
Hoeveel vluchtelingen hebben jullie zo al geholpen?
"We hebben tot nu toe een vijftiental vluchtelingen verder geholpen. Met het halen van een rijbewijs B, met een tweedehands auto, telkens met als resultaat het verkrijgen van een job, met vast contract als gevolg. Wie graag een opleiding volgt om hierdoor degelijk werk te vinden kan ook bij ons terecht. Soms zorgen we voor een laptop, een fiets, een bril, … hetgeen nodig is om aan de slag te gaan.
Zo studeert een nieuwkomer voor maatschappelijk werker om aan de slag te gaan bij Samenlevingsopbouw, een andere volgt een intensief taalbad Nederlands, iemand maakt zijn droom waar om vrachtwagenchauffeur te worden,..."
Het doet deugd om vast te stellen dat onze steun zo’n groot verschil kan maken.
"Ik stel daarom ook graag de 27-jarige Farah voor. Zij heeft een droom waar wij heel graag bij willen helpen."
Farah, dankjewel om jouw verhaal te delen! Hoe ben jij in België terecht gekomen?
"Ik ben een Palestijnse vluchtelinge, maar geboren in Libanon. Mijn ouders zijn ook in Libanon geboren. Als Palestijnse heb ik geen staatsrechten in Libanon, ook al ben ik daar geboren."
Door aangeboren nierproblemen, had ik veel medische zorg nodig, maar ik had hier geen recht op omdat ik Palestijnse, dus staatloos ben.
"Samen met mijn mama ben ik in 2017 naar België gekomen, omdat hier een goede gezondheidszorg is. We hebben 10.000 dollar betaald aan mensensmokkelaars om uit Libanon weg te geraken. We zijn vijftien dagen onderweg geweest, via Beiroet naar Brazilië, dan naar Bolivia en weer terug naar Brazilië, om uiteindelijk via Spanje en Frankrijk naar België te komen. Op de luchthavens werden we behandeld als misdadigers; urenlange ondervragingen, we hadden dagen geen eten,…
Uiteindelijk is het goed gekomen. We verbleven zes maanden in een asielcentrum, waar ik Nederlands geleerd heb. Nu woon ik in Kasterlee."
Farah, welke droom wil jij graag waarmaken?
"Mijn ouders hadden een fotozaak in Libanon. Mijn vader was fotograaf en ik werkte ook voor de familiezaak als fotografe. Mijn droom is om dit in België terug op te pakken en in de toekomst mijn eigen winkeltje te openen met zelfgemaakte fotoproducten.
Ik wil dit doen als eerbetoon aan mijn papa. Hij is gestorven in 2013. Hij zei altijd tegen mij: "jij moet fotografe worden!" Ik ben heel verlegen, maar papa zei altijd dat ik meer zelfvertrouwen moest hebben omdat hij zag dat ik talent had."
Ik doe dit nu, en ik wil doorzetten, omdat papa dit ook voor mij gewild had. Hij blijft mijn grote voorbeeld.
Wat doe jij om deze droom waar te maken?
"Ik doe er alles aan om mijn droom waar te maken. Om beter Nederlands te kunnen blijf ik studeren. Ik volgde de opleiding verkoop, en ben nu op zoek naar werk. Werken is belangrijk zodat ik kan sparen om later mijn eigen winkeltje te kunnen openen.
Jammer genoeg bots ik op heel veel vooroordelen omdat ik een hoofddoek draag. Een job vinden is hierdoor erg moeilijk. En dat vind ik heel spijtig."
Diane, merk jij dat vooroordelen nieuwkomers echt parten spelen?
"Eigenlijk krijgen nieuwkomers te weinig kansen.
Artikel 60 is bijvoorbeeld een formule om hen, tijdelijk, werk te geven. Hierdoor raken zij ook in orde met sociale zekerheid en andere belangrijke zaken. Het is een doorstroom manier om nadien sneller werk te vinden, maar toch lukt dit meestal niet.
Het is frustrerend als ik zie hoe hard Farah werkt en hoe moeilijk het is om werk te vinden. In artikel 60 mag ze komen werken met een hoofddoek, eens artikel 60 afgelopen is, en wil ze aan de slag in de verkoop, mag dit ineens niet meer. Wat moet je doen en hoelang moet je jezelf bewijzen om je leven écht te kunnen starten hier?"
Waar komen die vooroordelen vandaan volgens jou?
"Ik denk dat het voor een groot stuk uit angst is waardoor men niet open staat voor andere nationaliteiten, culturen, en vooral voor mensen op de vlucht. Ik ga veel met hen op stap en soms zie je mensen echt raar kijken. Wanneer ik meerijd met mijn vriendin die een hoofddoek draagt, voel je ook de blikken, want ik zit dan niet aan het stuur! Ik heb haar gevraagd hoe ze zich hierbij voelt. Haar antwoord was dat ze heel erg haar best doet om er niet meer op te letten.
Hoe kunnen we dat veranderen? Door bezig te blijven zoals ik, en vele vrijwilligers met mij, en doen wat we nu doen."
We kunnen dit veranderen door mensen te laten zien hoe het leven eruit ziet voor nieuwkomers die hier van nul af aan moeten beginnen.
"Zij beginnen hier met een leefloon terwijl ze dat eigenlijk niet willen. Ze willen werken. Maar dat mag niet, want je moet eerst inburgeren, en genoeg Nederlands kunnen. Ze moeten zich bewijzen, en blijven bewijzen. Ook al doen ze het goed, ze moeten blijven vechten voor alle kansen en constant op de tippen van de tenen lopen.
Het duurt heel lang vooraleer ze in een comfortabele situatie zitten waarin ze bij wijze van spreken rustig kunnen ademhalen.
Ik ben verantwoordelijk voor het Praatpunt in Kasterlee. Als er nieuwe vrijwilligers mee komen werken, dan gaat letterlijk en figuurlijk hun wereld open. Opeens beseffen ze dat ook onze nieuwkomers mensen zijn zoals hen, zoals jij en ik. En dit is één van de sterktes: er op deze manier voor zorgen dat mensen mekaar leren kennen."
Farah, wat doe jij om gelukkiger te zijn?
"Ik word blij van andere mensen te helpen en anderen blij te maken. Ik ben heel graag creatief bezig. Ik maak mijn foto’s zelf, maar daarna ga ik er ook mee aan de slag om er iets moois mee te ontwerpen. Kaarsen, kaartjes, andere fotogeschenkjes,… Ik vind dat heel leuk."
Diane, hoe is dat voor jullie? Gelukkig zijn?
"Ik denk dat dit begint met tevreden te zijn, met ‘goed genoeg’ en er zo mee voor te kunnen zorgen dat iedereen ook genoeg heeft. Mensen die op de vlucht zijn, die op zoek zijn naar een beter leven, hebben evenveel recht op een goede en veilige toekomst, zoals iedereen trouwens.
Het begint bij onszelf: als wij niet tevreden zijn met genoeg, dan zal er niet genoeg zijn voor iedereen."
Er zijn nog veel mensen op de vlucht, er zitten ontelbare mensen vast aan grenzen, en er zijn diegenen die niet weg geraken uit oorlogsgebied. Er zijn mensen die in België onder de radar leven omdat ze geen opvang of papieren hebben,… zovelen die op deze manier nooit een kans krijgen.
Als ik daar aan denk, word ik oprecht verdrietig. Anderzijds wakkert dit ook mijn vechtlust aan en blijf ik strijden."
Farah, wat zou jij tegen andere nieuwkomers willen zeggen?
"Blijf ambitieus en vecht voor je dromen. Altijd. Zelfs als mijn droom morgen niet uitkomt, dan komt ze ooit op een ander moment uit. Ik ben heel hoopvol. Ik ga er vanuit dat het leven heel mooie dingen in petto heeft voor wie ervoor wil werken. En ik ben bereid om heel hard te werken!"
Het is belangrijk dat nieuwkomers elkaar vinden en steunen, elkaar vooruitduwen. Een netwerk is heel belangrijk.
"Veel vrouwen durven ook niet uit de schaduw komen. Zij komen soms uit een land waar vrouwen minder mogen en hebben daar hun hele leven gehoord ‘je bent maar een vrouw’. Het is voor hen moeilijk om te beseffen dat dit hier niet zo is. Ik ben gelukkig niet zo opgevoed en ik wil hen tonen dat als wij het echt willen, veel kunnen.
"Ik ga heel graag naar het Praatpunt omdat ik daar ook andere mensen leer kennen. We helpen elkaar op vele vlakken, maar het belangrijkste is dat we door samen Nederlands te spreken sneller kunnen integreren."
Diane, hoe willen jullie Farah helpen met het bereiken van haar dromen?
"We zien wat Farah allemaal kan. Ze is nog jong, en de hele weg ligt voor haar nog open. Ze heeft nog voldoende tijd om te starten met een eigen zaak. Wij gaan Farah met onze vzw Op de Spiegel financieel ondersteunen, zodat ze de nodige materialen aan kan kopen om te starten."
Waar wil jij voor blijven vechten Diane?
"Ik zou willen dat het leven voor mensen op vlucht niet zo moeilijk zou zijn, en zeker niet wanneer ze in een welvarend land als België aankomen. Ik voel het verdriet, het missen van de familie, de heimwee naar het thuisland. Dan zou het toch fijn zijn dat ze een veilige thuis kunnen creëren hier bij ons. Dat ze kunnen stoppen met achterom kijken en rust kunnen vinden. Dat ze de ‘overlevingsmodus’ eens uit kunnen zetten."
Het is tegen de stroom opvaren en soms is dat heel vermoeiend. Ik heb veel bewondering en respect voor nieuwkomers. Zij zijn veerkrachtig, ze moeten telkens opnieuw opstaan en verder doen.
"Ik voel de verscheurdheid, ze zijn heel dankbaar dat ze in ons land zijn, maar een terugkeer naar ‘huis’ zit in vele hoofden en harten. Voor Farah is het nog iets anders. Zij was zelf een vluchtelinge in haar geboorteland, en had nog nooit echt een thuisland. Ik hoop voor haar dat België haar thuisland kan worden."
Heb je schrik voor de toekomst?
"Als vrijwilliger, zeker. Omdat we nog harder gaan moeten werken. De subsidies van het Praatpunt zijn allemaal geschrapt. Gelukkig heeft de gemeente dit nu overgenomen, maar dat is omdat wij zo’n groot Praatpunt hebben, en netwerk. In sommige gemeenten is er veel weg gevallen."
Nieuwkomers moeten binnenkort zelfs gaan betalen om een inburgeringscursus te gaan volgen. 350 euro, verplicht. Hoe moeten ze dat doen, zonder inkomen?
"Maar zonder die cursus komen ze niet verder. En dan gaat er weer gezegd worden dat ze niet willen integreren. Absurd is het.
Ik heb schrik voor de toekomst, als de kiezer niet beter gaat nadenken en blijft stemmen voor een koude samenleving. Dat maakt mij echt bang, want dan wordt het leven voor mensen op de vlucht steeds moeilijker. Er zullen in de toekomst veel burgerinitiatieven genomen moeten worden, zoals wij nu gedaan hebben met Op de Spiegel.
We moeten wakker blijven, en blijven samenwerken aan een verdraagzame omgeving waar iedereen zich thuis voelt!"