Als technisch ingenieur reisde Luc Swerts (76) de wereld rond. Hij is een man met veel roepingen, maar vooral iemand met een missie: mensen bewust maken van de kwetsbaarheid van onze natuur. In Turnhout en omstreken staat Luc bekend als ‘Batman’, omdat hij hét gezicht is van het vleermuizenreservaat La Bonne Espérance. Een verhaal over de rosse buurt van Turnhout en het verband tussen vleermuizen en Covid-19, maar vooral: een verhaal over hoop. Iedereen kan op zijn of haar manier de natuur een beetje redden.
Luc, rustig van je pensioen genieten was geen optie voor jou?
"Ik heb het wel geprobeerd, maar er zijn zoveel mooie dingen op mijn pad gekomen, zonder dat ik er actief naar op zoek was. Ik zei vroeger altijd: ‘als ik op pensioen ga, dan ga ik fietsen en me bezighouden met de natuur.’ Van dat fietsen is niets in huis gekomen! Ik heb wel altijd iets met de natuur willen doen. Volgens mij zit dit zelfs een beetje in mijn genen. Mijn overgrootvader was boswachter-rentmeester, mijn grootouders landbouwers en mijn vader melkhandelaar. Van kleins af aan voelde ik me thuis in de natuur.
Toen ik op ingenieursbureaus werkte, kwam natuur niet zo van pas maar dit veranderde toen ik een paar jaar in Maleisië woonde. Ik werd daar lid van de natuurvereniging en ik ging regelmatig mee op stap in het regenwoud of zwemmen bij de walvissen. De passie die daar echt tot uiting is gekomen, is sindsdien alleen maar groter geworden."
“Ik kan me een heel leven lang bezighouden met het bestuderen van de natuur”
Waarom word jij blij van je werk bij Natuurpunt?
"Sinds 2008 ben ik actief in het vrijwilligerswerk. Niet omdat ik er zelf iets voor terug wil krijgen, maar gewoon omdat ik er blij van word om andere mensen iets bij te leren over de natuur. Op een gegeven moment werd ik lid van Natuurpunt en ik besloot snel daarna om me actiever te engageren. Ik koos voor de werkgroep Educatie. Maar voor je kan beginnen met educatie, moet je zelf ook geëduceerd zijn!
Ik ben toen de ene cursus na de andere gaan volgen om zoveel mogelijk bij te leren. Ik heb ook verschillende gidscertificaten behaald. Ik las heel veel. Hoe meer ik las, hoe meer ik ontdekte hoe wijds de natuur is. Ik kan me een heel leven lang bezighouden met het bestuderen van de natuur en ik zal daarna nog niet uitgestudeerd zijn.
Ik probeer mensen iets bij te brengen over de natuur, omdat ik het zo belangrijk vind dat mensen zich bewust worden van de kwetsbaarheid van onze aarde. Soms lukt dat en dan geeft dat echt een kick. Dat zijn geluksmomentjes voor mij."
Wat doe je om zelf gelukkiger te zijn?
"Alles wat ik nu doe, daar word ik blij van. Mijn dagen zijn altijd te kort. Gelukkig heb ik niet veel slaap nodig, anders was het een probleem geweest. In de voormiddag zit ik achter de computer en schrijf ik artikeltjes en in de namiddag zit ik in de natuur. ’s Avonds volg ik actuele gesprekken, bijvoorbeeld over Corona.
Geluk is tevreden zijn met wat je doet en met wie je bent voor jezelf en voor anderen. Ik word gelukkig van het vrijwilligerswerk en van het geven van rondleidingen. Ik leer nog steeds zoveel bij en daar krijg ik ook weer enorm veel energie van. Je kan altijd blijven studeren."
Hoe kun je anderen een dosis geluk geven?
"Ik heb de tuin van De Wending mee opgestart en mee onderhouden. Als ik nu mensen daar op een bankje zie genieten van dat stukje mooie natuur waar ik aan bijgedragen heb, dat is voor mij het toppunt van genieten.
Als secretaris van de seniorenvereniging NEOS Turnhout en als redacteur voor het magazine Zin probeer ik mensen kleine dosissen geluk te geven. De artikels die ik schrijf in Zin maken mij ook gelukkig en ik hoop de mensen die het lezen ook. Soms kom ik mensen tegen die zeggen dat ze blij zijn om mij te ontmoeten en die mijn artikeltjes ook mooi bijhouden. Dat vind ik wel heel speciaal."
Wat zou je het liefst veranderen in deze wereld?
"Meer begrip voor de kwetsbaarheid van de natuur, die we allemaal aan het verkwanselen zijn. Dat is mijn stokpaardje. Ik kan het woord sensibiliseren niet meer horen. Dat werkt toch niet. Ik ben niet voor de harde aanpak ook, maar er moeten toch andere methodes zijn om mensen toch op het goede spoor te brengen.
Alleen sensibiliseren, dat helpt niet meer. Ik zie dat zelfs bij mij in de buurt. Mensen die bijvoorbeeld met onkruidverdelgers aan de slag gaan. Ik spreek die er echt op aan. Misschien is dat van hen onwetendheid, gemakzucht,…Wie zal het weten. Maar de natuur gaat hier kapot van en daar word ik triest van. Door mensen hierop aan te spreken, probeer ik op mijn eigen, kleine manier de wereld wat te verbeteren."
Kan iedereen op zijn manier zorg dragen voor de natuur?
"Iedereen kan een verschil maken, hoe klein ook! Tegen mijn huis groeien bijvoorbeeld bloemetjes. Ik ga die niet uitdoen, want de natuur mag daar zijn gang gaan. Het gras tussen de stenen knip ik af. Zo’n kleine dingen maken een verschil.
Ik probeer op mijn manier wat bewustzijn te creëren. Iemand had bij mij in de buurt een graspleintje behandeld met een onkruidverdelger, met als gevolg dat al het gras dood was. Ik plaatste hiervan een foto op mijn sociale media met als beschrijving ‘de nieuwe rosse buurt van Turnhout’. Daar kwam wel wat commentaar op."
“ik zal nooit ophouden met de kwetsbaarheid van de natuur aan te kaarten”
"Maar dit zal ik blijven doen, hoe mensen ook reageren. Zo gaat de bal immers aan het rollen. Je kan een verschil maken door in je eigen leefwereld dingen aan te passen. We komen er wel!
Misschien is de jeugd ook wel te weinig bezig met natuur. Natuurpunt heeft bijna geen jeugd meer als leden. We hebben eigenlijk iemand nodig binnen Natuurpunt die de jeugd enthousiast kan maken voor de natuur. JNM (Jeugdbond voor Natuur en Milieu) bestaat wel, maar dat werkt toch ook niet zo flitsend."
Mensen noemen jou de ‘Batman’ van Turnhout. Ben je zelf blij met die benaming?
"Ik vind het eigenlijk wel grappig. Ik ben inderdaad wel wat het gezicht van het vleermuizenreservaat en mensen geven nu eenmaal graag bijnamen. Ik kan er mee lachen.
Ik ben heel toevallig bij La Bonne Espérance terecht gekomen. Frank, één van mijn vrienden, had iemand nodig om ’s avonds mee op pad te gaan om vleermuizen te gaan bestuderen. Ik ging een keertje mee en zo ben ik er geleidelijk aan in gerold.
Ik ben veel gaan lezen over vleermuizen en ze intrigeren mij. Ik vind het gedrag en de levenswijze van dieren heel interessant en dan vooral in het bijzonder dat van vleermuizen. Daarbij komt dat elke soort vleermuis specifiek is. Het waarnemen en bestuderen hiervan is op zich al de moeite waard. Het sonor jachtsysteem van de vleermuis is als basisidee gebruikt voor ons technisch radar systeem. De vleugels en lichaamsbouw van de vleermuis was het basisidee in de vliegtuigbouw. Boeiend toch!"
“Ik ben niet zo pretentieus om te beweren dat ik een échte specialist in vleermuizen ben”
"Ik weet er veel van, maar niet tot in het oneindige. Ik zou bijvoorbeeld kunnen zeggen: ‘vanaf nu hou ik me enkel nog bezig met het vleermuizenreservaat’. Dan zou ik wel een specialist kunnen worden, maar ik kan dat niet. Ik vind het ook boeiend om me met andere aspecten van de natuur bezig te houden. Het is soms moeilijk kiezen, want ik wil mezelf niet beperken."
Wat doen jullie bij La Bonne Espérance ?
"La Bonne Espérance is een oude steen-en cementfabriek dat door Natuurpunt aangekocht werd en omgevormd werd tot een vleermuizenreservaat. De oude ruïnes van de fabriek fungeren nu als een belangrijke overwinteringsplaats voor vleermuizen. Dankzij onze inrichtingswerken is het aantal overwinterende vleermuizen op tien jaar tijd gestegen van 100 naar 560 overwinterende vleermuizen. Hierdoor behoren we tot de top 10 van beste overwinteringsgebieden in Vlaanderen.
Ik merk soms wel dat vleermuizen geen al te goede reputatie hebben bij ons. Veel mensen in de stad en de stadsrand zijn invliegopeningen in hun woningen bewust gaan dichtmaken. Het gaat dan vooral over de dwergvleermuis of laatvlieger. Ik zie ’s avonds ook geen vleermuizen meer in mijn tuin. Bij La Bonne Espérance hebben we slecht een vijftal van de 600 dwergvleermuizen. Alle andere vleermuizen zijn boombewoners en enkele zolderbewoners."
“Mensen denken ten onrechte dat ze Covid-19 krijgen van vleermuizen en uit angst worden vleermuiskolonies vernietigd”
Sommige mensen wijzen nu met een wantrouwige vinger naar de vleermuizen als zijnde de verspreiders van het Corona-virus. Is dit terecht?
"Nee, absoluut niet. Tijdens de overvloed aan berichten over het nieuwe Corona-virus kwam een Chinese vleermuizensoort in het spotlicht te staan. Bij deze soort werd een voorouder van het menselijke Covid-19-virus gevonden. In de berichtgeving ging de nuance helaas verloren.
Uit onderzoek blijkt dat inheemse soorten geen drager zijn van gevaarlijke virussen en ook niet van het Covid-19-virus. Maar door de negatieve berichtgeving denken sommigen nu ten onrechte dat ze Corona kunnen oplopen via de vleermuizen in hun buurt. Uit angst worden zelfs vleermuiskolonies vernietigd. Covid-19 krijg je echter niet van vleermuizen. We hebben vleermuizen hard nodig in de strijd tegen ziektes en plagen en voor de bestuiving van planten en bomen.
Ik draai het even om: bij onderzoek naar Covid-19 is het misschien interessant om uit te zoeken waarom vleermuizen er niet ziek van worden?"
Wat is het beste advies dat je kan geven aan anderen?
"Laat het verleden voor wat het is! Leef in het heden en zie dat je de komende periode aangenaam doorkomt. Geniet van het hier en nu. Natuurlijk heb ik in het verleden ook dingen gedaan waarvan ik nu denk ‘dat had ik beter anders gedaan’. Daarover blijven dubben, helpt me niet vooruit dus laat ik het los."
"Elke gek heeft recht op zijn gebrek!"
"Ik heb ooit 2,5 jaar in de Sahara gezeten voor mijn werk. Ik zat daar met mensen van verschillende nationaliteiten heel dicht op elkaar. Dat was niet gemakkelijk. Mijn motto was: elke gek heeft recht op zijn gebrek. Als je zo kort op elkaar zit, is er altijd wel iets dat je zou kunnen irriteren. Iemand die te hard kucht, of een foute opmerking geeft,…Je hebt niet veel nodig om dan te ontploffen. Ik heb me daar nooit aan laten vangen. Als je met deze instelling dingen relativeert van mensen, dan heb je nooit problemen met iemand.
Het mag natuurlijk niet de spuigaten uitlopen, je mag niet over je heen laten lopen. Je moet accepteren dat mensen op een bepaald moment toch anders reageren dan dat jij zou doen en daar is een reden voor. Die reageren vanuit hun eigen geschiedenis waar jij misschien geen weet van hebt. Niet iedereen is zoals mij en dat is ok."
Als je een magische pil zou hebben waarmee je het leven van je dromen zou kunnen leiden, hoe zou je leven er dan uitzien?
"Ik ben tegen pillen. Als je tevreden bent, dan heb je geen pil nodig. Sommige mensen worden pas vrolijk als ze iets gedronken hebben, dat is dan die pil bijvoorbeeld. Maar niet voor mij.
Als je zo gezond en natuurlijk mogelijk eet, dan sta je ook dichter bij de natuur en bij jezelf. Ik kook nog elke dag mijn eigen potje en ik eet met de seizoenen mee. In dit seizoen eet ik bijvoorbeeld veel asperges, in de pompoenentijd eet ik veel pompoenensoep,… en daar haal ik dan weer het maximum uit. Als je overal het maximum uithaalt, dan ben je tevreden en dan moet het niet meer en meer zijn."
Wat is het grappigste/mooiste/leukste dat je deze week hebt meegemaakt?
"De eerste rondleiding die ik gegeven heb bij La Bonne Espérance. De eerste gidsenbeurt was echt leuk. Dan ben ik helemaal in mijn habitat. Jammer genoeg ligt dit nu weer even stil door Corona. Mensen kunnen via de site van Natuurpunt een aanvraag doen. ik doe hier een twintigtal rondleidingen per jaar. Ik heb soms ook trouwers die hier foto’s komen maken en communicanten. Dit is een heel rustgevende plek.
Onlangs had ik iemand die hier communiefoto’s kwam trekken voor zijn dochtertje want hij had hier zelf zijn trouwfoto’s laten trekken. Dat was wel speciaal. Als ik hier ben en mensen vragen of ze foto’s mogen komen nemen, dan laat ik dat ook altijd toe en dan leid ik hen ook even rond.
Maar als mensen binnenbreken, daar kan ik niet mee lachen. Het is ook gevaarlijk door vallende stenen of brokken betonrot. Daarnaast beseffen de mensen meestal niet dat ze waardevolle natuur vertrappelen."
Noem één ding wat je graag zou doen maar nog niet gedaan hebt: wat houdt je tegen?
"Ik heb geen bucket list. Ik heb heel veel gereisd en ik heb veel plekken van de wereld gezien. Ik ben tevreden met hetgeen ik nu heb. Ik had ooit wel de droom om de Yangtze rivier in China af te varen, om zo meer te leren over de natuur en de mensen daar. Maar ik ben ook niet meer van de jongste en als er iets zou gebeuren dan ben ik de sigaar. Dus vaar ik hier met mijn kleinkinderen de Kleine Nete af met de kajak. Daar ben ik ook tevreden mee."