De sociale kaart
Een overzicht van de hulpverlening in verschillende niveaus en wegwijs in de sociale kaart
Als je het even moeilijk hebt, je worstelt met vragen of je hebt een specifieke zorgvraag, dan klinkt het soms maar al te gemakkelijk: "zoek dan toch hulp!". Die hulp is er zeker, maar begin maar eens te zoeken in het grote aanbod van hulpverleners en zorginstanties. Dan blijkt dat dit toch niet zo eenvoudig is. De sociale kaart, een officiële website van de Vlaamse overheid, biedt een handig en overzichtelijk overzicht.
​
In Vlaanderen is er een uitgebreid netwerk van hulpverlening, maar dit aanbod is heel verspreid georganiseerd. Dit maakt het onoverzichtelijk, zowel voor hulpverleners als hulpvragers. De sociale kaart probeert een overzicht te brengen in de organisatie van het hulpaanbod. Deze website wordt beheerd door het departement Welzijn, Volksgezondheid en Gezin (WVG) van de Vlaamse overheid. Dit aanbod wordt opgebouwd per regio, per doelgroep en/of per sector. Op de website van de sociale kaart vind je een overzicht van welzijns-en gezondheidsvoorzieningen in een bepaalde regio (voor de 5 Vlaamse provincies en Brussel) met uitleg over hun werking en contactgegevens. Brussel zelf heeft een eigen sociale kaart. Alvorens deze sociale kaart in te duiken, neem ik je graag even mee in de organisatie van de hulpverlening in verschillende niveaus.
De sociale kaart: indeling per lijn
De gezondheidszorg in België is ingedeeld in verschillende ‘lijnen’, naargelang de mate van toegankelijkheid en specialisatie. De scheiding tussen deze lijnen is niet altijd even duidelijk te maken, maar in grote lijnen ligt dit wel vast.
Onder ‘nulde’ lijn verstaan we ons eigen netwerk. Die mensen in je omgeving bij wie je op zoek gaat naar ondersteuning en informatie. Dat kan bijvoorbeeld gaan om familieleden en vrienden. Daarnaast behoort ook de informele zorg tot deze nulde lijn, denk dan bijvoorbeeld aan jeugdwerkers, burgerinitiatieven of zelfhulpgroepen. Een overzicht van zelfhulpgroepen vind je bij Trefpunt Zelfhulp.
Vrijwilligerswerk is een vorm van hulp die vaak door professionals wordt ondersteund en zich daarmee op de grens tussen nulde en eerste lijn bevindt. Enkele voorbeelden zijn Tele-Onthaal, Awel, de Opvoedingslijn, Zelfmoord 1813, DOMO, Similes, Armentekort,…
Onder ‘eerste lijn’ verstaan we de basisgezondheidszorg buiten de muren van een ziekenhuis. Professionele hulpverlening die door de lage drempel heel toegankelijk is. Denk bijvoorbeeld aan je huisarts, die vaak het eerste aanspreekpunt is bij zowel medische als psychosociale problemen.
In deze lijn vinden we bijvoorbeeld ook het CAW, JongerenAdviesCentra, Centra voor Leerlingenbegeleiding en de Huizen van het Kind terug.
Onder ‘tweede lijn’ verstaan we die hulpverlening die wordt aangeboden binnen professioneel, formeel georganiseerde en gespecialiseerde diensten. Deze hulpverlening richt zich naar een specifieke doelgroep of een specifieke problematiek. Je moet een afspraak maken voordat je hier terecht kan en niet zelden kampen deze diensten met wachtlijsten.
Voorbeelden zijn bijvoorbeeld de Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg, de Centra voor Kinderzorg-en Gezinsondersteuning en de Centra voor Ontwikkelingsstoornissen.
Onder ‘derde lijn’ verstaan we de supergespecialiseerde zorg. Eveneens binnen professioneel, formeel georganiseerde en gespecialiseerde diensten, maar hier kan je enkel terecht na een doorverwijzing. De hulpverlening is gericht naar een sterk afgebakende doelgroep. Wachtlijsten zijn meestal erg lang. Er wordt residentiële hulp aangeboden (opname) of er bestaan semi-residentiële vormen.
​
In deze derde lijn vinden we de niet-rechtstreeks toegankelijke hulp binnen de Integrale Jeugdhulp terug, de niet-rechtstreeks toegankelijke hulp voor personen met een handicap en bijvoorbeeld ook psychiatrische ziekenhuizen. Daarnaast zijn er tal van privé-initiatieven, zoals private psychologen, (psycho)therapeuten en bemiddelaars.
De sociale kaart: indeling per thema
Algemene sociale dienstverlening: Algemeen Welzijnswerk, OCMW, thuislozenzorg,...
Lichamelijke gezondheidszorg: Dringende medische hulpverlening, medisch hulpmateriaal, ziekenhuizen, sociale diensten van ziekenhuizen, palliatieve zorg,...
Geestelijke gezondheidszorg: Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg, beschut wonen, psychiatrische afdelingen van algemene ziekenhuizen, hulpverlening aan mensen met een verslaving,...
Thuiszorg: Dienstencentra, diensten voor gezinszorg, dagverzorgingscentra, centra voor kortverblijf,...
Relaties en seksualiteit: Diensten relaties en seksualiteit, familiaal geweld, relatie- en scheidingsbemiddeling,...
Opleiding, werkloosheid en tewerkstelling: Centra voor basiseducatie, vakbonden, VDAB-kantoren, werkwinkels, arbeidszorg,...
Huisvesting: Woonwinkel, huisvestingsdiensten OCMW en gemeente, sociale huisvestingsinitiatieven,...
Rechtshulp en justitie: Wetswinkel, justitieel welzijnswerk, slachtofferzorg, daderhulp, justitiehuizen,...
Kinderen en gezinnen: Diensten van Kind en Gezin, kinderopvang, centra voor integrale gezinszorg, bezoekruimtes, speel-o-theken, kinderbijslagfondsen,...
Jongeren: Jongerenadviescentra, jeugd(welzijns)werk, centra voor leerlingenbegeleiding, Lokale Overlegplatforms Gelijke Onderwijskansen, schoolopbouwwerk, woonbegeleiding jongeren,...
Jeugdhulpverlening: sociale dienst gerechtelijke jeugdhulp, private voorzieningen, publieke jeugdinstellingen,...
Ouderen: Aanvraag en toekenning pensioen, ouderen(mis)behandeling, woonmogelijkheden voor ouderen,...
Personen met een handicap: Handicap en advies, centra voor ontwikkelingsstoornissen, centra voor ambulante revalidatie, vrijetijdsbesteding en sport voor personen met een handicap, buitengewone onderwijsinstellingen, woonvormen voor meerderjarigen met een handicap,...
Personen met een migratieachtergrond: Integratiecentra, tolken- en vertaaldiensten, opvangcentra,...
Armoede en kansarmoede: Kringloopcentra, inloopcentra, verenigingen waar armen het woord nemen,...
Samenlevingsopbouw: Maatschappelijk opbouwwerk, samenlevingsopbouw Vlaanderen,...
Overheden gerelateerd aan het welzijns- en gezondheidsveld: Provinciale diensten, Vlaamse Gemeenschap, Federale overheidsdiensten.
Zorgverstrekkers: Gezondheidzorgverstrekkers erkend door de KB78-wetgeving (huisartsen, kinesitherapeuten, zelfstandige verpleegkundigen, tandartsen, ...), aangevuld met tabakologen en Bewegen-Op-Verwijzing coachen.
