Ze wandelde zonder enige voorbereiding naar Compostella, ze overwon borstkanker en ze verloor meer mensen dan haar lief was, maar het woordje ‘veerkracht’ lijkt voor haar uitgevonden te zijn. Myriam is medebezieler van ‘Levensles van Mercedes’. Mercedes, het dochtertje van haar nicht, stierf zes dagen na haar geboorte. Met ‘Levensles van Mercedes’ wil Myriam nu verlies en rouw bespreekbaar maken voor kinderen, samen met kinderen.
Hoe is ‘Levensles van Mercedes’ ontstaan?
“Mercedes is het dochtertje van mijn nicht Joyce. Aangezien de moeder van Joyce, mijn zus, overleden is, heb ik de rol van oma voor haar kinderen op mij genomen. Mercedes kwam, na precies negen maanden zwangerschap, perfect gezond ter wereld. Zes dagen na haar geboorte overleed zij, in de armen van haar mama Joyce en in het bijzijn van haar papa en broer Samuel. Het verdriet was zo overweldigend. We zijn een heel hechte familie, maar op dat moment voelden wij ons ook heel machteloos omdat we niets konden doen om het verdriet te verzachten. Een kind verliezen is het ergste dat er is.
Toen Mercedes geboren werd, was Samuel 2,5 jaar. Hij stelde heel veel vragen over zijn zusje. Thuis praatten we veel over haar, maar we merkten dat er in de buitenwereld veel schroom, angst en ontkenning ontstond wanneer Samuel zijn zusje ter sprake bracht. Het leek precies wel een taboe.
Dit raakte ons enorm en we wilden hier iets mee doen. Samen met andere ouders, hulpverleners en ervaringsdeskundigen betreffende het thema rouw, staken we de koppen bij elkaar."
Mercedes was dan wel gestorven, maar Levensles van Mercedes werd geboren
Mercedes heeft een blijvende plaats in ons leven gekregen, onder andere door de activiteiten die we nu organiseren.”
Jij bent één van de bezielers van dit project. Waarom heb je hier mee je schouders onder gezet?
“Toen ik 8 was, verloor ik mijn vader en op mijn 19de stierf mijn moeder aan borstkanker. Ik stond ineens helemaal alleen. Ik troostte mezelf met de gedachte ‘dit verdriet moet ik nooit meer meemaken’. Tot mijn broer plots stierf. Toen besefte ik pas dat je niet te kiezen hebt in het leven.
Ik verloor veel dierbaren op mijn levenspad en het is door al die ervaringen dat ik de kracht vond om te spreken over verdrietige dingen. Ik ben kleuterjuf en ik heb het ook altijd belangrijk gevonden om de minder gangbare thema’s zoals rouw bespreekbaar te maken in mijn klas. Dat gebeurt dikwijls op een heel natuurlijke manier. Toen Mercedes stierf, vertelde ik hierover tegen de kinderen. We tekenden, lieten kaarsjes branden, zongen liedjes,… Kindjes vertelden zelf spontaan over hun eigen verlieservaringen. Het samen kunnen delen zorgde voor verbinding.”
Wat doen jullie precies met ‘Levensles van Mercedes’?
“We richten ons vooral tot scholen en bij uitbreiding tot iedereen die met kinderen werkt. Samen gaan we op een creatieve manier op weg om het thema rouw onder de aandacht te brengen. We merken dat volwassenen hier soms moeilijk over kunnen praten en dat het voor jonge kinderen vaak net heel vanzelfsprekend is. Ook de moeilijkere dingen in het leven mogen bespreekbaar zijn."
Jonge kinderen vertellen heel open en spontaan wat er in hen omgaat, wanneer ze de ruimte hiertoe krijgen.
"We weten dat kinderen die op jonge leeftijd leren omgaan met verdriet en tegenslagen, kunnen uitgroeien tot empathische volwassenen die op hun beurt kunnen zorgen voor een warmere samenleving. Levensles van Mercedes streeft dan ook naar ruimte, tijd en nabijheid om contact te maken met mensen in blijdschap en verdriet. Want dood is ook gewoon een woord.”
Werken jullie nu al samen met scholen?
“Ja, er zijn een aantal trajecten lopende in scholen. Leerkrachten kunnen ons benaderen als ze met rouw geconfronteerd worden op school. We hebben bijvoorbeeld samen met een klas en de leerkrachten een afscheidsdienst georganiseerd voor een meisje van 14 dat gestorven is. Haar klasgenootjes wilden iets speciaals doen om afscheid van haar te nemen. We gaan vooral op zoek naar creatieve manieren om rond verdriet te werken. Daarnaast organiseren we inspiratiedagen voor leerkrachten en jeugdwerkers.”
Jij hebt zelf al een heel pittig parcours achter de rug. Helpt dat bij ‘Levensles van Mercedes’?
Ik denk dat ik, mede door mijn ervaringen, weet hoe ik mensen kan helpen om te gaan met hun verlieservaringen. Ik heb dikwijls op het randje gestaan, dat ik dacht ‘dit kan ik niet meer aan’. Maar ik ben altijd blijven doorgaan. Een positieve ingesteldheid helpt gewoon om beter met negatieve ervaringen om te gaan. Al was het voor mij ook een onderweg zijn hoor.”
In 2014 stapte jij naar Compostella. Was dat een manier om op zoek te gaan naar jezelf?
“Voor een groot stuk wel. Ik zag op school dat er heel veel mensen onderdoor gingen, ik had in mijn vriendenkring mensen die het niet meer zagen zitten,…Ik voelde zelf dat ik iets moest doen om dit voor te blijven. Twee weken alleen op reis gaan, dat was het niet. Die tijd was niet voldoende voor mij om volledig te herbronnen.
Compostella dus! Ik ben samen met een vriendin vertrokken en we zijn uiteindelijk drie maanden onderweg geweest. Ik dacht op voorhand dat ik dit niet zou kunnen. Dat ik mijn kinderen zou missen, mijn klas,…Maar eigenlijk had ik geen tijd om iemand te missen. Het was gewoon elke dag stappen en aan niks denken. Dat heeft ongelooflijk veel rust gebracht voor mij.”
Ben je jezelf onderweg tegengekomen?
“Het is wel zo dat ik heel veel dingen over mezelf geleerd heb tijdens die drie maanden.
Op de Camino (pelgrimsroute) kom je gelijkgestemde zielen tegen en dat heeft mij geholpen. Iedereen stapt de Camino af met zijn eigen verhaal, maar het stappen is een gemeenschappelijke factor dat bindt.
Je voelt een instant herkenning met elkaar. Daar zijn veel warme vriendschappen uit gegroeid.”
Wat heb je zoals geleerd tijdens die drie maanden stappen?
“Dat ik veel sterker ben dan ik denk en dat een mens veel meer kan dan dat hij denkt. Ik had eigenlijk nooit gedacht dat ik drie maanden zou gaan wandelen. Ik wandelde zelfs niet graag. Eigenlijk ben ik totaal zonder voorbereiding begonnen aan mijn voettocht. Achteraf gezien was dat gekkenwerk. Maar door het gewoon dag per dag te bekijken, lukte dat wel.
Ik heb ook geleerd dat ik met heel weinig kan toekomen. Ik had een rugzak waar de belangrijkste dingen in zaten, maar dat was het ook en ik had niet meer nodig dan dat wat in mijn rugzak zat."
Het besef dat je niet veel nodig hebt om gelukkig te zijn, dat is heel schoon eigenlijk
Twee jaar later kreeg jij de diagnose borstkanker. Hoe ben je daar mee om gegaan?
“15 jaar geleden liet ik mij testen om na te gaan of ik genetisch bepaald was, maar dat was niet het geval. Ik dacht toen dat ik redelijk safe was. Niet dus. Ik liet me wel jaarlijks testen voor de zekerheid. Op een gegeven moment, na zo’n test, kreeg ik telefoon van de huisarts dat de resultaten niet goed waren. Hij vertelde dat de tumor stervormig was. Dit was vlak voor Kerstmis en toen ik naar huis fietste zag ik dat alle kerstverlichting in de straten sterretjes waren. Ik zal dat nooit vergeten.
Mijn eerste reactie was ongeloof. Ik wilde het niet vertellen tegen mijn kinderen, omdat ik hen wilde sparen. Mijn toenmalige partner kon ook niet met mijn ziekte om. Ik wilde praten, hij kroop in zijn schulp. Ik had schrik om dood te gaan, maar mijn overlevingsdrang was heel groot.
Toen ik een dag later op school aankwam zag ik Ruth, een mama, in de leraarskamer zitten. Zij had ook op dezelfde dag als mij de diagnose borstkanker gekregen. Sinds die dag waren wij eigenlijk twee handen op één buik en werden we vrienden.”
Hielp het om samen de ziekte door te kunnen maken?
“We waren elkaars klankbord. Als ik er onderdoor zat, dan hielp ze mij en omgekeerd. Ik ben heel blij dat we elkaar hadden. Hoe groot is ook de kans dat je iemand ontmoet die op dezelfde dag als jij de diagnose krijgt? Ik ben hersteld, zij jammer genoeg niet.
Tijdens de vorige lockdown stuurde ze mij het bericht dat ze uitbehandeld was. Ik heb geen moment getwijfeld en ik heb tegen Ruth gezegd dat ik er voor haar en haar gezin wou zijn. Vanaf die dag zag je mij altijd met een mondmasker rondlopen; ik wou geen risico’s nemen. Drie keer per week bleef ik bij haar kinderen als ze naar het ziekenhuis moest. Dat was langs de ene kant heel moeilijk, want bij mij kwam alles terug boven. Maar ik wist dat dit het laatste was dat ik voor haar kon én mocht doen. Daar was ik dankbaar voor."
Half juni is Ruth helaas gestorven; ook toen was ik bij hen. Ik heb hierdoor nog meer beseft dat je moet genieten van het leven dat je hebt, want voor je het weet kan het voorbij zijn
"Ik probeer er nog steeds voor haar kinderen te zijn en op mijn eigen manier probeer ik haar in leven te houden. Door geluksmomentjes te zoeken, om haar wat te eren misschien.”
Wat zijn voor jou de kleine geluksmomentjes?
“Dat is alles eigenlijk. Ik probeer te genieten van elke dag en altijd kleine gelukjes te vinden, wat het ook is. Na twee dagen regen opstaan en de zon die schijnt, een mooie steen die ik onderweg tijdens het wandelen zie liggen,…
Ik heb geleerd om mij minder druk te maken in dingen die ik toch niet kan veranderen. Ik kan boos worden om reacties van andere mensen, maar ik heb toch niet in de hand hoe zij reageren. Dus is het beter om gewoon te accepteren dat niet iedereen denkt zoals mij en gewoon dicht bij mezelf te blijven.
Ik heb tijdens mijn ziekte ook beseft wat voor leven ik wilde. Pas na mijn diagnose viel mij écht op hoe verschillend ik en mijn toenmalige partner waren. Ik wilde dat leven niet meer; ik wilde gewoon rust. Dus heb ik een nieuw leven opgebouwd alleen met mijn kinderen. Achteraf gezien is het erg dat ik daarvoor eerst ziek moest worden; dat dingen pas daardoor duidelijk worden.”
Wat is geluk volgens jou?
“Tijd hebben, een goede gezondheid, verbinding voelen met de mensen om je heen. Ik denk dat mensen soms niet beseffen hoeveel geluk ze hebben. Veel denken dat ze pas gelukkig zijn als ze een eigen huis hebben bijvoorbeeld, maar geluk zit niet in het materiële.
Beschouw jij jezelf als ‘genezen’?
“Ik denk dat ik mezelf nooit als genezen ga zien. Ik verwacht mezelf nog altijd aan slecht nieuws. Mijn diagnose is vier jaar geleden. Ik heb een borstsparende operatie ondergaan, maar ergens verwacht ik nog altijd dat ik ga hervallen. Binnen vijf jaar ben je officieel genezen, zeggen de dokters. Ik zou willen dat ik het kon zeggen. Kanker blijft gewoon dichtbij komen.
En weer blijft dit iets dat te accepteren is. Ik kan niet controleren wat er gaat gebeuren. Daarom wil ik gewoon genieten van het leven dat ik heb, zonder schrik voor wat er nog zou kunnen komen..."