Met zijn vzw ZITDAZO wil Steven Gielis op een laagdrempelige manier online ondersteuning bieden aan ouders. Problemen rond opvoeding komen immers bij de besten voor. Gielis gaat bovendien op de barricades staan voor kinderen en jongeren. Hun mentale welzijn moet prioriteit in het beleid worden, want daar is in deze pandemie té weinig aandacht voor. Jongeren moeten beter ondersteund worden want ook zij hebben een vlam in zich branden, terwijl ze maar al te vaak hun zelfvertrouwen verliezen in onze jachtige maatschappij.
Ik heb het gevoel dat jij via je Instagram-account het thema opvoeding wat luchtiger wil maken. Klopt dat?
“Absoluut. Dat is ook de missie van ZITDAZO, de vzw die achter mij zit. We willen mensen op laagdrempelige manier in aanraking brengen met thema’s waar ze mee te maken krijgen in de opvoeding van kinderen.
We werkten vroeger in een setting waar we zagen dat er veel escalaties en crisissen in gezinnen waren. Wat als we die gezinnen eens vijf jaar konden terugspoelen in de tijd? Heel vaak bleken daar al de kiemen aanwezig van conflicten. Vragen die ouders hadden, kleine akkefietjes waarvan ze niet wisten hoe erop te reageren… Het leek ons een goed idee om mensen al heel vroeg in een traject te kunnen ondersteunen.”
Was het direct de bedoeling om een online aanbod te voorzien?
“Ja. De opvoedingswinkels bestonden toen al en dat is een heel goed initiatief. Het enige lastige daaraan is dat we verwachten dat mensen er zullen binnenstappen, terwijl dat voor vele ouders nog een te hoge drempel is. Via het internet reiken we op een voorzichtigere manier hulp aan voor alles wat met opvoeding te maken heeft. Dat internetgebeuren groeide en zo kwam ook Instagram erbij: een ideaal kanaal om met mensen in gesprek te gaan en te luisteren wat er in hun leefwereld gebeurt. Niet te formeel, wel doeltreffend."
"Iedereen maakt wel eens fouten als ouder, maar elke dag is een nieuwe kans om het beter te doen dan gisteren"
Wat hoop je daarmee precies te bereiken?
“Naast tips, wil ik ouders ook erkenning geven: spreken over de verschillende emoties die hand in hand gaan met het ouderschap. Weliswaar met een lach en een traan, maar het werkt.”
De lach en de traan inderdaad, want die traan mag er ook zijn hé?
“Absoluut. Ouderschap wordt soms herleid tot één ding: last. Terwijl het zoveel meer is dan dat. Het is inderdaad lastig als je kind niet wil slapen of huilt. Maar tegelijk kan je nog zo trots en blij zijn wanneer je naar jouw pareltje kijkt. Ouderschap is zoveel meer dan de grote lijnen van het verhaal. Dat spectrum willen we op een kanaal als Instagram laten zien.”
Hoe zou jij je missie in één zin formuleren?
“Mensen laagdrempelig bereiken in die dingen waar ze mee bezig zijn als het gaat over ouderschap en opvoeding. Hen empoweren en zeggen dat het allemaal oké is. Morgen is een nieuwe dag om opnieuw te beginnen.”
Dat is een mooie boodschap: je kan elke dag opnieuw beginnen?
“Dit is dan ook de belangrijkste les voor mezelf als ouder en die wil ik graag delen. Je moet niet in het schuldgevoel blijven zitten van ‘nu heb ik gisteren geroepen op mijn kind en dat gaat schadelijke gevolgen hebben’… Het zijn eerder schadelijke gedachten die je weerhouden opnieuw te beginnen. Iedereen maakt fouten en elke dag is een nieuwe kans om het beter te doen dan gisteren. Daarin probeer ik ouders wat gerust te stellen.”
Want opvoeding is een groeiproces hé?
“Ouders leren ongelooflijk veel bij van hun kinderen; ze fungeren als het ware als een spiegel van wie je als ouder zelf bent en ze voelen bovendien perfect aan hoe jij in een bepaalde situatie staat. Als je peutertje niet wil slapen en je bent zelf opgejaagd omdat je nog zoveel werk hebt, dan voelt je kind dit gegarandeerd. Als je op dat moment ook even naar jezelf kan kijken, dan zie je dat je kind jou ook iets kan leren. Opvoeden is een wisselwerking.”
Wat zijn dingen die jij zelf hebt geleerd door ouder te zijn?
“De impact van de situatie en hoe je daarmee omgaat. De beste les die ik dan ook heb geleerd: reflectie. Na een drukke dag thuiskomen bij huilende kinderen, da’s heftig. Ik heb geleerd om alle aspecten van de dag aan de kant te schuiven. Focussen op wat écht van tel is op dat moment, mindful omgaan met de unieke momenten. Bij het avondeten écht aanwezig zijn bijvoorbeeld, in plaats van in mijn gedachten ergens anders te zijn. Want werk is maar werk, dat geldt niet voor kinderen.’
"Als je als ouder kan reflecteren waarom je een bepaalde ergernis voelt, kan je veel problemen op een andere manier belichten"
Maak jij als opvoedingsdeskundige ook nog fouten?
“Tuurlijk! Ik kreeg ooit eens de vraag of ik het niet lastig vind als andere ouders zien dat mijn kinderen het in de supermarkt uithangen. Maar nee hoor. Kinderen hangen het soms gewoon uit. Ik ben zelfs blij als anderen dat zien! Ik probeer geen gedrag te vermijden, wel te enthousiasmeren. Er bestaan geen tips om ervoor te zorgen dat je kind nooit nog stout is. Ik kan enkel tips geven over hoe je daarmee omgaat als ouder. Perfectie bestaat niet: ook ik verlies wel eens mijn cool, maar dat is menselijk.”
Reflecteren mensen te weinig over hun eigen gedrag?
“Ja. Ik wil absoluut niet met de vinger wijzen, maar vaak beginnen ouders tijdens een traject met het gedrag van het kind, ‘mijn kind luistert niet’, bijvoorbeeld. Als gezinsbegeleider is het mijn taak om die bovenste blaadjes van het gedrag eraf te halen en te kijken wat eronder zit. Een zogenaamde wisselwerking kan hiertoe de aanstoot zijn: ouders zijn gestrest en onbewust triggert dat het kind, bijvoorbeeld.”
Kan je daar een voorbeeld van geven?
“Ik heb het lang moeilijk gehad met studenten die zich niet aan deadlines hielden. Afspraken zijn er om je aan te houden, vond ik. Door te gaan nadenken waarom ik het er lastig mee had, kwam de aap uit de mouw: ik was zelf altijd een uitsteller en nogal een chaoot, tot ik mezelf aanleerde om gestructureerd alles te plannen en zo met die valkuil van chaos om te gaan.
Zo gaat dat ook in ouderschap. Als je kan reflecteren waarom je een bepaalde ergernis voelt, kan je veel problemen op een andere manier belichten. Je kan je bijvoorbeeld ergeren aan je kind die niet wil meewerken, maar misschien triggert dit jou omdat je zelf niet veel geduld hebt.”
Is zo ook het kinderdagboek ‘Over mij. Van mij’ gegroeid?
“Ja. We hadden vastgesteld dat het voor kinderen niet zo gemakkelijk is om hun binnenkant naar buiten te brengen. Als je aan kinderen vraagt hoe ze zich voelen, dan krijg je vaak het antwoord ‘goed’ of ‘ik weet het niet’. Toch weten we dat hun welbevinden verbetert als ze over hun emoties vertellen, als ze weten waar ze blij van worden en waarvan net niet.
Maar hoe kunnen we kinderen effectief over hun gevoelens laten praten? Met die vraag in het achterhoofd is dat kinderdagboek gegroeid. Het bevat meer dan 100 vraagjes en door herhaling merken we dat kinderen meer en meer over zichzelf ontdekken.”
"Tegen je kind zeggen 'je moet niet huilen' is eigenlijk zeggen: je mag niet voelen wat je voelt en bij mij kan je niet jezelf zijn"
Je spreekt regelmatig over de positieve mindset. Hoe belangrijk is dat voor jou?
“Voor mij is een happy mindset om kunnen gaan met de lastige dagen. Na een bewolkte periode komt altijd een opklaring. Als je verdrietig bent, mag dat, want je weet dat dit tijdelijk is. Dat is in deze maatschappij een hele opgave. Bij een overlijden wensen we mensen sterkte. Dat klopt niet voor mij. Het ergste wat je kan overkomen, is gebeurd en mensen zeggen ‘sterkte’?! Je zegt dan eigenlijk: je mag niet voelen wat je voelt. Net als ‘verman jezelf’; dat is nog seksistisch ook; alsof mannen alleen maar stoer kunnen zijn…”
Dat geldt voor ouders ook. Als je kind van school thuiskomt en vertelt dat er ruzie is geweest…Hoe dikwijls zeg je als ouder niet ‘zo erg is dat toch niet!
“Dat gebeurt heel dikwijls. Het ergste is dat het kind op zo’n moment de indruk krijgt dat hij het verdriet niet mag voelen. Zo krijg je op termijn het fenomeen dat kinderen hun gevoelens niet meer gaan tonen, opkroppen dus.
Ik krijg zoveel mails van moeders die zeggen: ‘mijn kind praat niet, maar de papa ook niet’. We moeten daar meer oog voor hebben. ‘Je moet niet huilen’ geeft de boodschap aan je kind dat het bij jou niet zichzelf kan zijn. Want het voelt verdriet en wil dat uiten. Je gaat dan als het ware in tegen wat je kind voelt en nodig heeft op dat moment."
"Gebrek aan zelfvertrouwen is niet los te zien van onze maatschappij. Er moet héél veel en dit legt gigantisch veel druk op kinderen."
Bij kinderen en jongeren merken we de laatste tijd vooral een gebrek aan zelfvertrouwen. Is dat een kwaal van deze tijd?
“Ik zie zelfvertrouwen niet los van de maatschappij waarin kinderen opgroeien. Zelfvertrouwen is het gevoel te voldoen aan wat van je verwacht wordt. Zijn die verwachtingen te hoog, dan heeft dat gevolgen voor je zelfvertrouwen. En we moeten toegeven: we hebben een heel jachtige maatschappij, zowel voor ouders als voor kinderen.
Ik zal een out of the box voorbeeld geven. Als mensen vroeger gingen samenwonen, was het niet ongebruikelijk dat zij jaren in een bouwwerf leefden en langzaam spaarden om van hun huis een echte thuis te maken met alles erop en eraan. Als jongvolwassenen nu het huis uit gaan, dan willen ze alles in één keer."
"Ik probeer kinderen sterker te laten staan, maar eigenlijk zijn dat brandjes die ik probeer te blussen"
"Van jongs af aan al moeten we héél veel: op school, op je hobby of de gewone ratrace van het leven. Dit legt gigantisch veel druk op kinderen. Onze maatschappij zegt: als je ervoor gaat, dan kan je bereiken wat je wil. De sociaal-emotionele ontwikkeling komt hierdoor op de tweede plaats.
De problematiek van onzekerheid en zelfvertrouwen is een werk van lange adem. Als ik het er in mijn boek en trainingen over heb, spreek ik van herstel op microniveau: je gaat werken aan de positieve gedachten van een persoon, hoe iemand de lat minder hoog kan leggen voor zichzelf, hoe kinderen sterker staan…
Maar eigenlijk zijn dat brandjes die ik probeer te blussen, want het grotere perspectief is gewoon dat het beleid meer aandacht moet hebben voor kinderen en jongeren.”
En dat werd ook in de pandemie pijnlijk duidelijk?
“De stem van kinderen en jongeren wordt helaas niet gehoord. Hoe hard we ook roepen, er worden te veel maatregelen genomen die helemaal niet empirisch onderbouwd zijn, maar opgelegd worden vanuit een éénzijdige visie. Als men spreekt over schoolsluitingen, dan gaat het over de pisa-scores en de leerachterstanden die kinderen oplopen. Maar België staat aan de top als het gaat over suïcides. Daar moeten we ons zorgen over maken!
Veel jongeren lijden, ze zijn kwetsbaar. Alleen al voor hun identiteitsontwikkeling hebben ze nood aan contact. Kinderen die emotioneel en psychologisch in de put geraken, haal die er maar eens uit hé…
Als we binnen een aantal jaar terugkijken op deze periode, zouden we ongetwijfeld andere maatregelen nemen om onze jongeren te ontzien. Maar natuurlijk, het is een ethisch dilemma, het is dubbel en enorm moeilijk. Ik heb zelf een dochter met een immuniteitsziekte. We doen al een jaar niets anders dan haar beschermen. Maar dat weerhoudt mij er niet van om te zeggen dat ik zie dat er veel maatregelen snel worden genomen zonder na te denken over de impact ervan op kinderen en jongeren.”
"Veel jongeren lijden. Alleen al voor hun identiteitsontwikkeling hebben ze nood aan contact. Kinderen die emotioneel en psychologisch in de put geraken, haal die er maar eens uit hé…"
Is dit een oproep naar het beleid toe?
“Ik wil vooral benadrukken dat de pandemie voor heel wat extra stressoren zorgt, zowel voor kinderen als voor de ouders. Iedereen voelt extra gewicht op zijn schouders. Er hoeft maar iets kleins te gebeuren om de stoppen te laten doorslaan bij ouders, en kinderen zijn daar vaak de dupe van. Daar wordt te weinig aandacht aan besteed.”
Je probeert een verschil te maken, maar je kan niet iedereen bereiken. Vind je dat niet moeilijk soms?
“Goh, het beste wat ik kan doen, is focussen op wat ik wél kan doen. Werken aan een positieve mindset, blijven roepen dat kinderen belangrijk zijn. Ik sta dan soms wel te roepen in een woestijn en soms word ik daar moedeloos van, maar ik blijf bij mijn missie en doe wat ik kan.”
En vasthouden aan je eigen vlam?
“Ja, dat probeer ik. Ik heb mijn eigen denkwijze en principes en er zijn altijd mensen die daar een andere mening over hebben. De pedagogische tik bijvoorbeeld. Ik denk er het mijne van, terwijl anderen het helemaal oké vinden. Maar ik zal blijven verkondigen waarom een pedagogische tik niet oké is.”
"In alles zit een oordeel om de hoek en we moeten dat meer loslaten. Gewoon kijken naar wat goed is voor jezelf en voor je gezin. Dat is de sleutel"
Als ouder moet je eigenlijk gewoon alle oordelen en verwachtingen loslaten en dichtbij jezelf staan?
“Er spelen twee dingen. Enerzijds leven we in een heel dwingende maatschappij met eindeloze keuzes. Wil je een unicorn feestje voor je kind? Je kan alles online bestellen en hebt het een dag later in huis. Je kind krijgt cadeautjes van de vriendjes en nadien geef je hen ook nog eens een aandenken mee. Op dat moment leg je ook druk bij de andere ouders, want zij moeten dan ook een aandenken voorzien.
In alles zit een oordeel om de hoek, maar eigenlijk overschatten we hoe anderen met ons bezig zijn. Mensen zijn vooral met zichzelf bezig en met hun eigen leven. Als ze zich daar niet goed voelen, dan richten ze zich op de ander.
We moeten dat wat meer loslaten. Eerst kijken naar wat goed is voor onszelf en ons gezin. Jezelf ontdekken en dichterbij jezelf komen, terwijl we ook eerlijk en authentiek zijn. Dat is de sleutel.”
Is dit nu moeilijker dan vroeger?
“Voor onze generatie wel, maar als ik dan kijk naar de generatie Z, de jongeren en de jongvolwassenen, zij hebben wel meer oog voor imperfectie. Ze doorprikken reclame die niet echt is, richten zich meer op belevenissen, er gewoon zijn. Jongeren hebben een groot vuur in zich branden en ze gaan er voor. Waar onze generatie, de Millennials, meer gaat voor erbij horen en het rijtje volgen, gaan zij voor meer echtheid. Dat stemt mij wel tevreden.”
Jij bent de vaste expert in De Wonderjaren, het opvoedingsprogramma op Eén. Hoe blij word je daar van?
“Heel blij! In 2020 moest ik voor mijn gezondheid enkele operaties ondergaan. De vraag voor De Wonderjaren kwam tussen deze operaties in en met pijn in het hart moest ik toen ‘nee’ zeggen. Ook al vond ik het een fijn idee om via een laagdrempelig programma onze missie verder uit te dragen. Gelukkig kwam die vraag na enkele maanden nog eens. Ik voelde me enorm vereerd dat ze mij vroegen om filmpjes te maken.
Het is wel wat spannend geweest hoor. Ik vind het belangrijk om met mijn stem te spreken voor ouders en kinderen. Toch is het wat dubbel, want ik sta niet graag in de belangstelling, wat met mijn filmpjes op Instagram, TikTok en televisie natuurlijk wel zo is.”
Dat klinkt als het overwinnen van je eigen angsten om je doelen te bereiken?
“Ja dat is zo. Ook al zou ik liever rustig thuis de krant zitten lezen, als de vraag komt om op tv te spreken en zo mensen vooruit te helpen, dan doe ik dat graag. Vroeger maakte ik filmpjes en dacht ik ondertussen ‘wat gaat de mensen daarvan zeggen’. Maar ik heb geleerd dat die schrik vooral in mijn eigen hoofd zat. Mensen zijn gewoon blij dat ik zeg wat ik denk; ze zijn dankbaar hiervoor. Als ik nu een filmpje maak; dan vertel ik gewoon en denk ik niet meer na over hoe het overkomt. En dat spoor heeft gewonnen.”
Dus je spoken in de ogen kijken…
“Klopt. Ik zeg wel eens ‘je kan alleen groeien als je uit je comfortzone komt’. En dat is effectief zo. Als je wegkijkt van de spoken en alleen maar doet wat je altijd deed, kan je geen nieuwe dingen ontdekken. Stoppen met ervaringen zoeken betekent dat je super tevreden bent met de situatie. Daar stopt dan ook je groeiproces."
"Ik vind het belangrijk om te spreken voor ouders en kinderen, maar ik sta niet graag in de belangstelling. Het was dus een kwestie van mijn schrik te overwinnen"
Zijn er nog dingen die je wil doen?
“Nee eigenlijk niet. Maar ik ben dan ook geen planner. Zo had ik nooit gedacht een schrijver te worden. Maar van het een kwam het ander en ondertussen zijn we een aantal boeken verder. Bij de eerste moest ik trouwens echt uit mijn comfortzone stappen.
Ik wil nu graag blijven werken met studenten en als supporter hen blijven motiveren. Met ZITDAZO ben ik bezig met een boekje voor kinderen die iemand verloren hebben, om hen te ondersteunen in het afscheid nemen en het terugblikken op die persoon. Wat de toekomst nog verder zal brengen, dat zie ik wel weer als het zover is.”
Als er één boodschap is die je mag geven aan ouders, wat zou die dan zijn?
“Morgen is een nieuw dag. Daar zit heel veel in, hé. We zeggen dan dat er nieuwe kansen zijn, maar tegelijk zeggen we ook iets over vandaag en gisteren. Je bent bereid om te reflecteren over wat vandaag moeilijk was, maar ook over wat goed ging en wat je morgen in nieuwe kansen kan omzetten."
Is dat iets dat jij ook hebt moeten leren?
“Voor mij is dat ook een belangrijk proces geweest. Ken je Bert en Ernie van Sesamstraat? Ernie is de zotte, Bert de meer norse. Ik heb heel lang een Bert in mij gedragen met de kritische houding. Maar als die Bert dan doorschiet…dat is niet zo goed. Morgen is een nieuwe dag! Emoties mogen er zijn. Bert mag soms zijn kritische zeg doen, maar hij moet wel zijn plaats weten!”
Meer informatie over ZITDAZO vind je hier