Wat als je het geluk gevonden had, zou jij aan iedereen vertellen waar het lag? Leo Bormans alvast wel. Als levenskwaliteit- en geluksambassadeur reist deze humanist de wereld rond om jong en oud te helpen in hun zoektocht. Naast zijn workshops en lezingen, doet hij ook wetenschappelijk onderzoek naar het effect van geluksintsinterventies. Heb je hem nog niet aan het werk gezien, dan lees je gewoon zijn internationale bestseller ‘The World Book of Happiness.’ Dat voormalig Europees voorzitter Herman Van Rompuy dit boek ooit cadeau deed aan alle wereldleiders met de vraag geluk en levenskwaliteit op de politieke agenda te zetten, zegt meer dan genoeg. Tijd voor een babbeltje met deze wijze man.
Op welke manier probeer jij de wereld een beetje mooier te maken?
Ik wist niks over geluk. Tien jaar geleden vroeg een uitgever mij om een groot boek over geluk te maken. Omdat ik er zelf niks over wist liet ik gewoon de journalist in mij los en heb ik aan honderd onderzoekers uit heel de wereld gevraagd om mij te helpen de kern van geluk te doorgronden, zoals die in het wetenschappelijk onderzoek te vinden is. Dat werd ‘The World Book of Happiness’. Het is ondertussen in meer dan twaalf talen vertaald en ik mag de wereld rondreizen om over geluk te spreken. Dat is wonderlijk. Mijn eigen naam staat niet eens op dat boek.
Ik wilde gewoon iets doen en maken om andere mensen te inspireren om hun leven zelf in de hand te nemen, niet op basis van wat illusies maar op basis van moderne kennis en inzicht. Alle publicaties die ik nadien heb gemaakt komen uit dat verlangen voort. Gelukkige en hoopvolle mensen willen blijkbaar ook altijd anderen met dat virus besmetten.
“We hoeven lang niet elke dag ‘gelukkig’ en ‘happy’ te zijn. Er zijn nu eenmaal pijn, zorgen en verdriet. Dat moeten we niet onderdrukken maar erkennen.”
Wat doe je om zelf gelukkiger te zijn?
Ik leer elke dag bij uit het wetenschappelijk onderzoek. Soms zijn dat kleine inzichten die ik probeer te vertalen in inspiratie voor anderen. Ook dat maakt mij gelukkig. En een dagboek bijhouden: ik schrijf elke dag drie positieve dingen op waarvoor ik dankbaar ben. Dat houdt me alert en pro-actief.
We hoeven lang niet elke dag ‘gelukkig’ en ‘happy’ te zijn. Er zijn nu eenmaal pijn, zorgen en verdriet. Dat moeten we niet onderdrukken maar erkennen. We worden vooral ongelukkig door ‘vergelijking’. Sociale media spelen daarin een gevaarlijke rol. Het leven is altijd leuk bij anderen. Uiteraard klopt dat niet. We kunnen leren om niet te vergelijken met anderen maar met onszelf: waar komen we vandaan en waar gaan we naartoe? Je mag de lat voor jezelf best hoog leggen, maar niet om ‘gelukkiger’ te zijn dan anderen, wel om stap voor stap dichter bij je eigen geluk te komen, dat ook altijd een sociale component heeft.
Wij bestaan maar dankzij de anderen. Er zijn drie categorieën mensen die het moeilijk hebben om gelukkig(er) te zijn: bange mensen, mensen die niet weten hoe ze met emoties kunnen omgaan en perfectionisten. Vervang angst door hoop, toon je emoties (zowel de positieve als de negatieve) en leer leven met het imperfecte.
Wat is jouw definitie van geluk?
Feeling good while doing good. Daarin zitten de drie niveaus van geluk in zoals ze in het wetenschappelijk onderzoek naar boven komen: the pleasant life (feeling good), the engaged life (while doing), the meaningful life (good).
Hoe kun je anderen een dosis geluk geven?
Niet door iemand te verplichten. Wel door er te zijn voor anderen. In goede en kwade tijden. Door te luisteren, te aanvaarden, te begrijpen. Het lijkt eenvoudig maar er zijn heel veel mensen die nooit gehoord, gezien, erkend of begrepen worden.
Ooit mocht ik samen met Nobelprijswinnaar Kofi Annan duizend jongeren uit heel de wereld toespreken. Zijn boodschap: Droom. En Droom Groot.
"Hoe maak je van een droom een doel? Door er een werkwoord aan toe te voegen, door in actie te komen. Door bijvoorbeeld op te staan als je onrecht ziet."
Dat heb ik de voorbije jaren gedaan door een vluchteling te begeleiden die met zijn gezin in ons dorp was beland, in het vluchtelingenkamp vijfhonderd meter van mijn deur. Hij heeft drie keer het bevel gekregen het land te verlaten. Volledig ten onrechte want zijn leven is duidelijk en aantoonbaar in gevaar in Afghanistan. Maar wij hebben niet opgegeven. Zo hebben we bijvoorbeeld in alle stilte een menselijk schild van honderd mensen rond zijn gezin gevormd. Uiteindelijk heeft hij na vier jaar zijn erkenning gekregen, al is hij ook hier niet veilig.
Hij is de meest hoopvolle mens die ik ken en mijn beste vriend. Ik heb van hem veel meer geleerd dan van al het wetenschappelijk onderzoek. Nu de juridische strijd achter de rug is heb ik eindelijk tijd genomen om ook naar zijn emotioneel verhaal te luisteren. Dat is verbijsterend en het bevat zoveel wijze lessen voor ons allemaal dat wij besloten hebben om samen een roman over zijn leven te schrijven.
Dat boek is bijna klaar en verschijnt in september. Het heet De Knikkers van Qadir. De titel verwijst naar het enige waardevolle dat hij blijkbaar bij had toen ze in het vluchtelingenkamp een locker tot zijn beschikking stelden. Hij had alleen maar acht knikkers uit zijn jeugd bij. Mijn droom is nu om zijn verhaal aan zoveel mogelijk mensen te kunnen vertellen, als hoopvolle illustratie. Als dat boek veel mensen bereikt en raakt heb ik samen met hem een grote droom gerealiseerd.
Wat is het beste advies dat je kan geven aan anderen?
Dat niets vanzelfsprekend is. Dat reflectie op zich niet voldoende is, maar dat je er best een actie aan koppelt. Hoop is optimisme met opgestroopte mouwen. Doelen zijn dromen waar je een werkwoord aan toevoegt. Relaties dragen geen zorg voor zichzelf.
Als je een magische pil zou hebben waarmee je het leven van je dromen zou kunnen leiden, hoe zou je leven er dan uitzien?
Merkwaardig genoeg hebben we daar wetenschappelijk onderzoek naar. Men vroeg mensen hoeveel ze er voor over hadden om die pil te krijgen waarmee ze permanent geluk zouden ervaren. Eigenlijk wilde niemand die pil. Het leven bestaat uit ups en downs, uit zwart en wit en de vele nuances daartussen. Los daarvan mag ik een leven leiden dat er min of meer uitziet zoals ik het graag zou willen.
Trouwens geldt dat inzicht voor de meerderheid van de mensen in de westerse wereld: voor algemene tevredenheid geven wij ons zo’n zeven op tien. Dat is prima. En gelukkig is er nog veel dat we kunnen doen om onszelf (en daardoor ook altijd anderen) een beetje gelukkiger te maken. Geluk gaat essentieel niet over dingen maar over mensen.
Wat is het grappigste/mooiste/leukste dat je deze week hebt meegemaakt?
Mijn kleinzoon is nog maar anderhalf. Ik was de flauwe verhaaltjes voorlezen beu en heb een verhalenreeks voor peuters en kleuters gemaakt: Felix zoekt Geluk. Dat gaat onder andere over het plezier dat mijn kleinzoon heeft met spelen met een lege doos. Het boek is klaar en het is zijn favoriete boek, ook al kan hij niet weten dat zijn opa dat geschreven heeft. Toen hij deze week voor het eerst van zijn leven samen met mij in een boekhandel kwam en zoveel boeken zag, begon hij in de kinderboekenafdeling te lachen, te kraaien en … te wijzen naar Felix Zoekt Geluk. Ik zou het zo mooi niet kunnen bedenken.
"Bucket lists zijn een vergif. Ze herleiden onze dromen tot ‘iets wat we nog niet gedaan hebben’."
Wat zou je het liefst veranderen in deze wereld?
Dat we alle wijze lessen die we geleerd hebben in de Coronatijden ook echt gaan toepassen. Tijd nemen voor het eenvoudige en het zinvolle, waardering uiten, creatief blijven, elkaar aanmoedigen en ondersteunen. We kunnen het. Het gaat er niet om dat wij niet weten wat we moeten doen, we doen niet wat we weten.
Noem één ding wat je graag zou doen, maar nog niet gedaan hebt: wat houdt je tegen?
Dergelijke bucket lists zijn een vergif. Ze herleiden onze dromen tot ‘iets wat we nog niet gedaan hebben’. Zo zal er altijd iets zijn. Bungee springen. Bij de dolfijnen zwemmen. Zo installeren we onvrede in ons denken. Ik wil nog heel veel dingen leren en ervaren en niets houdt me tegen. Maar daarbij laat ik me niet leiden door de aanvinklijstjes van de to-do-geluksmakers.
Ik voel me gelukkig met het leven dat ik leid. Ik heb nooit een echt kantelmoment gehad. Vaak gaat men ervan uit dat mensen zo’n kantelmoment beleven. Alsof er plots een groot inzicht uit de hemel valt bij een bijzondere gebeurtenis. Ik vermoed dat dat niet zo is. Een mens is wie hij geboren is en hij schrijft zijn verhaal dag aan dag. Soms zitten daar plotse wendingen in en komen er obstakels op het pad, maar de kracht van ons leven zit in het verhaal dat we elke dag schrijven.
Op dat vlak ben ik nog altijd die kleuter van drie die op een omgekeerde groentekist gedichtjes mocht voordragen of de jongen van tien die droomde van zijn eigen circus dat mensen lering en vermaak zou brengen. Het zit hem waarschijnlijk niet in de grote dingen maar in de kleine.
Foto copyright: @Yann Bertrand en @Leo Bormans