Eerste hulp bij...onmacht
EHBO bij moeilijke en lastige gevoelens
Een bijdrage van Nadine Sterkens
‘Vlamdragers’ probeert een beetje positiviteit te brengen als tegengewicht voor het moeilijke en negatieve dat soms de overhand lijkt te hebben. Aanleiding van deze EHBO -pagina was onze eigen onmacht en frustratie bij een discussie op Facebook, die ontaardde in een steekspel. Wij worden ongelukkig van dergelijke negatieve posts, dus daar moesten we iets mee.
Misschien heb je al wel eens gehoord van verbindende (of geweldloze) communicatie? Dit helpt ons te zeggen wat we willen én te horen waar het bij de ander om gaat. Maar hoe doe je dat dan? Ik neem jullie graag even mee op weg.
Een discussie, zeker op sociale media, kan snel fout gaan en eigenlijk is dat bijna normaal. Het is immers onze eerste reflex, ons overlevingsinstinct, om te vechten of te vluchten als we in stressvolle situaties terecht komen. Vechten vertaalt zich dan in strijd, vinnig reageren, kwaad worden, bij je gelijk blijven,…Vluchten toont zich als dichtklappen, negeren,…
De valkuilen van reflexmatige
communicatie
Gedachte
Oordeel
Strategie
Eis
Ik heb ergens een gedachte of een mening over (bijvoorbeeld: mondmaskers, allochtonen, dieren, vaccineren,…). Vanuit die gedachte oordeel ik (bijvoorbeeld: voor of tegen, eerlijk of oneerlijk, gezond of niet gezond,…). Vanuit dat oordeel volgt er een vecht-, vlucht-, of freeze-strategie. Dit kan bijvoorbeeld zijn: iets afdwingen of iets belachelijk maken, minimaliseren of net opblazen, sarcasme, opgeven,…Dit verloopt vaak onbewust, zonder dat je echt gekozen hebt. Deze strategie vertaalt zich dan in een eis (bijvoorbeeld: ik vind dat er dit of dat moet gebeuren). Deze eis wordt meestal niet tegen de betrokkene zelf gezegd, maar tegen derden.
Dit zie je op sociale media vaak in argumenteren, waarbij men dan al snel in andere ‘strategieën’ verzeild geraakt. Toen ik de desbetreffende online discussie las, gebeurde er ook iets bij mij. Mijn reflex was om te reageren hoe ongepast en onrespectvol ik bepaalde opmerkingen vond. Maar als ik dat zou doen, dan zou ik ook in dat steekspel terechtkomen en daar zou ik niemand mee helpen.
Ik heb ondertussen geleerd dat het ook anders kan. Ik ga voelen bij mezelf en ik gebruik de stappen van verbindende communicatie. Ik kan de tijd nemen om even voorbij die eerste reflex te kijken. Ik kies om niet meteen te vechten of te vluchten. Op argumenten ingaan heeft namelijk een groot risico. Uiteindelijk draait het niet om die argumenten.
Je mening wordt gevormd door je waarden en je behoeften. En die worden vertegenwoordigd door je gevoel. Gevoelsmatig wordt er dus iets in gang gezet. Dat hoofd probeert vaak te helpen maar is nogal onhandig met emotionele zaken. Hoe kan ik dan wel reageren? Ik moet terug naar 'er gebeurt iets bij mij'. Ik ga reflecteren en gebruik het stramien van de verbindende communicatie.
De stappen van verbindende
communicatie
Waarneming
Gevoel
Behoefte
Verzoek
Wat zijn de objectieve feiten die ik waarneem? Ik zie dat een discussie op Facebook ontaardt in een conflict, waarbij mensen respectloos worden naar elkaar toe. Vervolgens ga ik na wat er bij mij gebeurt, hoe ik me voel. Ik voel ergernis, kwaadheid en teleurstelling over de commentaren van verschillende mensen. Dit gevoel zegt mij iets over wat ik mis; wat ik nodig heb. Ik ga verder voelen. Mijn kwaadheid en teleurstelling zeggen dat ik nood heb aan respect, een veilige omgeving, harmonie, mensen die respectvol en begripvol communiceren. Wat heb ik nu te doen? Wat kan ik er zelf mee en hoe kan de ander mij helpen? Niet door te eisen, maar door te vragen.
Door dialoog. “Zo is het voor mij, hoe is het voor jou en hoe kunnen we dit naast elkaar leggen?” Ik kan dan bijvoorbeeld zeggen “het raakt mij om te zien hoe deze discussie misloopt en dat wilde ik toch even zeggen.”
Als ik nog een stapje verder ga, vraag ik me af hoe ik hier iets constructief van kan maken. Hoe kan ik reageren op zo’n post zodat mensen er wél iets mee kunnen? Hoe kan ik mensen helpen om niet meer ongelukkig te worden van hun eigen frustratie? Hoe kan ik zorgen dat hun omgeving minder afziet van die frustratie (ja ik geef het toe: bij die omgeving zit ik dan ook. Daar zit dus een beetje eigenbelang, want ik lees ook liever leuke dingen 😊).
Hoe kan ik helpen bij dat respectvol communiceren? Zo is het idee voor dit artikel op deze plek ontstaan. En dan is mijn respons uiteindelijk constructief.
het is verdraaid moeilijk om die eerste reflex te leren beheersen en te stoppen, om dan te gaan reflecteren.
Nadine Sterkens, psychotherapeute
Hinderpalen bij verbindende
communicatie
Je kan zeggen dat het reageren vanuit onze eerste reflex, de weg is van strijd, afstand en reactiviteit. Zowel met jezelf als met de ander. Het reageren vanuit de verbindende communicatie is de weg van empathie, mildheid en verbondenheid. Zowel met jezelf als met de ander. Welke weg kies jij?
Nu moet ik toegeven, het is verdraaid moeilijk om die eerste reflex te leren beheersen en te stoppen, om dan te gaan reflecteren. Er liggen enkele valkuilen op de loer:
ONWETENDHEID
Soms hebben we niet door dat we aan het vechten, vluchten of ‘bevriezen’ zijn.
NIET VOELEN
We staan vaak nogal ver van ons gevoel en onze behoeften vandaan. We gaan er zelfs overheen zonder dat we doorhebben waar het écht om gaat voor ons!
(We verwachten trouwens wel van anderen -zoals onze partner of collega- dat die dat weten, dat is nog een andere valkuil).
DE ANDERE
Misschien is ook de ander niet gewend is aan die open communicatie. Deze blijft dan reageren vanuit eigen reflexen en dat kan pijnlijk zijn, als je jezelf open en kwetsbaar opstelt.
Wees dus mild voor jezelf, als je begint te oefenen met het herkennen en communiceren van je behoeften. Dat gebeurt met vallen en opstaan.
Enkele tips
Eerlijk, Facebook is niet de beste plek als je begint te oefenen want er is slechts een beperkte relatie en betrokkenheid op elkaar. Je kent elkaar immers niet. Dat betekent dat de drempel klein is om je af te reageren. Dus doe je voordeel met wat je hierboven leest en begin in je eigen nabije omgeving.
Merk op dat onder de gedachten en oordelen allemaal waarden verstopt zitten: rechtvaardigheid, gezondheid, respect,... Dat zijn dan dingen waar we wellicht behoefte aan hebben. Naar onze oordelen kijken helpt om onze behoeften op het spoor te komen. Achter elk oordeel zit een behoefte.
We kunnen trouwens voor een ander niet invullen welke behoefte er achter zit. Ik geef een concreet voorbeeld. Denk bijvoorbeeld aan de weerstand van sommige mensen over de verplichting van het dragen van een mondmasker. Waar komt die weerstand vandaan? De ene zal zijn behoefte aan vrijheid of autonomie te zeer ingeperkt zien, voor een ander gaat het misschien over de behoefte aan fysiek comfort, voor nog iemand anders misschien over de moeilijkheid om contact te maken met iemand anders, enzovoort.
We kunnen raden, maar alleen door af te toetsen bij de ander, kunnen we het echt weten.
Moraal van het verhaal
De weg naar geluk begint bij het voelen van je gevoel. Zo leer je (terug) voelen wat je nodig hebt. Je kan dan leren die behoeften zelf in te vullen of te verwoorden, in plaats van te verwachten dat je omgeving dat doet.
Je kan zo voorkomen dat je omgeving de uitlaatklep is van jouw frustraties. Want vechten of vluchten, daar worden jij én de mensen in je omgeving ongelukkig van.
Je kan zelf veel meer aan het stuur komen dan je zelf voor mogelijk houdt!
